Шупашкарта республикӑн Наци вулавӑшӗнче хурт-хӑмӑр ӑстисен пӗрремӗш съезчӗ иртнӗ.
Унта вӗлле хуртне пӑхмалли ӗҫ хатӗрӗсемпе, пылак ҫимӗҫ туса илмелли ӑсталӑх пикри каласа кӑтартакан кӗнекесемпе, хаҫат-журналпа паллаштарнӑ, тӗрлӗ пыл тутанса пӑхнӑ.
Форума 150 ытла ӑста хутшӑннӑ. Ҫав шутра Тутарстанран, Мари Элтен, Чӗмпӗрпе Чулхула облаҫӗсенчен те килсе ҫитнӗ.
Хурт-хӑмӑрҫӑсен пухӑвне республикӑн ял хуҫалӑх министрӗн ҫумӗ Н.П. Якимов уҫнӑ. Чӑваш патшалӑх ял хуҫалӑх академийӗн профессорӗ И.Н. Мадебейкин ҫанталӑк кӑҫал вӗлле хурчӗсене майлӑ пулман пирки утарҫӑсен умне йывӑрлӑх тухса тӑни ҫинчен асӑнса хӑварнӑ. ЧР хурт-хӑмӑр ӗрчетекенсен агентствин пуҫлӑхӗ Г.А. Максимов отрасль умӗнчи тӗллевсене тишкернӗ.
Ку хаклав иртнӗ уйӑх вӗҫӗнчех пулнӑ-ха. Ҫапах та пӗлтернине тивӗҫӗх пек туйӑнать.
Юпа уйӑхӗн 29-мӗшӗнче Чӑваш наци вулавӑшӗнче сӑвар-пӑлхар культурипе ҫыхӑннӑ кӗнекесене хӑтланӑ. Вӗсенчен пӗри — Владимир Алмантайӑн «Сувар-пулкар культури: ятсем авалхи тата вӗсен пӗлтерӗшӗ» ятлӑ, тепри — Юрийпе Сергей Ювенальевсен «Сувар-пулкар культури: ҫaпӑҫy хатӗрӗсем пуҫланса кайни».
Кӗнеке-альбомсене хаклама халӑх йышлӑ пухӑнни пикри Римма Прокопьева журналист пӗлтерет. Чӑваш патшалӑх гуманитари ӑслӑлӑхӗсен институчӗн директорӗ Ю.Н. Исаев кӗнекесем ҫӗнӗ шухӑш пуррипе паха пулнине палӑртнӑ. Истори ӑслӑлӑхӗсен докторӗ В.П. Иванов профессор «Сувар-пулкар культури» ярӑмпа тухнӑ кӗнеке-альбомсене пысӑка хурса хакласа авторӗсене К.В.Иванов ячӗллӗ фондӑн Хисеп хучӗсемпе чысланӑ.
Чӳк уйӑхӗн 20-мӗшӗнче Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ артистки, Митта Ваҫлейӗн преми лауреачӗ Надежда Кириллова Чӑваш Енӗн Наци вулавӑшне пултарулӑх каҫне чӗнет.
Надежда Кириллова Мускаври М.С. Щепкин ячӗллӗ театр училищине вӗренсе пӗтернӗ. 1983 ҫулта вӑл К.В. Иванов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх академи драма театрӗнче ӗҫлеме пуҫланӑ.
Республикӑн Культура министерстви Н. Кириллова хӑйӗн илемлӗхӗпе, уҫӑ чунӗпе, ырӑ кӑмӑлӗпе куракана хӑй майлӑ ҫавӑрнине палӑртать. Надежда Мефодьевна пирки Культура министерстви пур сӑнара та калӑплаять пуль тесе шухӑшлать.
Надежда Кириллован пултарулӑх каҫӗ чӳк уйӑхӗн 20-мӗшӗнче кӑнтӑрла иртни тӑватӑ сехетре пуҫланӗ. Кӑмӑл пуррисем пурте ҫитсе курма, хак пама пултараҫҫӗ.
Чӳк уйӑхӗн 16–21-мӗшӗсенче Шупашкарта Пӗтӗм чӑвашсен «Асам» фестивалӗ пӗрремӗш хут иртӗ. Ӑна ЧР Кинематографисчӗсен пӗрлӗхӗ тата ЧР Культура министерстви ирттерет.
Фестивале киноӳнерти пултаруллӑ ҫынсене тупса палӑртас, чӑваш киностудийӗн ҫитӗнӗвӗсене кӑтартас, наци фильмӗсене сарас тӗллевпе ирттереҫҫӗ.
Кинофестивале кӗске тата тулли метражлӑ илемлӗ, документлӑ, анимаци фильмӗсем хутшӑнаҫҫӗ. Конкурса тӑратнӑ ӗҫсене 14 номинаципе хаклӗҫ. Чи лайӑххине фестиваль гран-прине парӗҫ. Чӑваш киноӳнерне пысӑк тӳпе хывнӑ картинӑсене ятарлӑ номинацире палӑртӗҫ.
Кинофестиваль чӳк уйӑхӗн 16-мӗшӗнче 15 сехетре ЧР Наци вулавӑшӗнче уҫӑлӗ. Программӑна кино кӑтартассине, тӗлпулусене, хӑтлавсене кӗртнӗ. Ҫавӑн пекех фильм авторӗсемпе тӗрлӗ ыйтӑва сӳтсе явӗҫ, ӑсталӑх класӗсем ирттерӗҫ.
Фильмсене ЧР Наци вулавӑшӗнче, ЧР Электрон тата кинодокументаци патшалӑх архивӗнче кӑтартӗҫ. Ҫӗнтерӳҫӗсене чӳкӗн 21-мӗшӗнче ЧР Наци вулавӑшӗнче чыслӗҫ. Киносеанссене, пултарулӑх тӗлпулӑвӗсене тӳлевсӗрех кӗртӗҫ.
Чӳк уйӑхӗн 23-27-мӗшӗсенче Чӑваш Енре кинофестиваль иртӗ. 11 лапамра экологи пирки ӳкернӗ фильмсене кӑтартӗҫ.
ЧР Культура министерствин сайтӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, фестиваль чӳк уйӑхӗн 23-мӗшӗнче ЧР Наци вулавӑшӗнче 14 сехетре уҫӑлӗ. Фестиваль вӑхӑтӗнче, 5 кун, ЧР Патшалӑх электрон тата кинодокументаци архивӗнче те фильмсем кӑтартӗҫ. Ҫавӑн пекех «Салют» культура керменӗнче, «Асамат кӗперӗ» культурӑпа курав центрӗнче, И.Н.Ульянов ячӗллӗ ЧПУра кӑтартӗҫ.
Ҫӗнӗ Шупашкарта таврапӗлӳпе истори музейӗнче, Шупашкар, Сӗнтӗрвӑрри, Ҫӗрпӳ, Вӑрмар, Муркаш районӗсенче - клубсенче тата вӗренӳ учрежденийӗсенче фильмсем курма май пулӗ.
Ҫавӑн пекех фестиваль вӑхӑтӗнче экологи эксперчӗсемпе тӗлпулусем иртӗҫ, экологипе ҫыхӑннӑ алӗҫӗсен куравне йӗркелӗҫ тата ачасен ӳкерчӗкӗсен конкурсне хутшӑнма май пулӗ.
Чӑваш патшалӑх пукане театрӗ 70 ҫулхи юбилейне паллӑ тӑвать. Ҫавна май ЧР Наци вулавӑшӗнче «Ачалӑх тӗнчи» курав уҫӑлнӑ.
Ахаль пуканесем мар унта. Вӗсем — театр «артисчӗсем». Сцена ҫинче пӗр ҫул мар вылянӑ, ҫавӑнпа кӑштах кивелнӗ те. Ҫавӑнпа «тивӗҫлӗ канӑва» янӑ вӗсене. Вӗсем арчарах выртнӑ. Унтан кӑларса тепӗр хутчен выляттарса вӗсемпе театр историне кӑтартнӑ.
Малтанах перчетке пек пуканесем пулнӑ. Вӗсене алла тӑхӑнса вылянӑ. Унтан пуканесене ҫӗнетсе пынӑ. Халӗ театр пӗр вырӑнта тӑмасть — тӗрлӗ пуканепе ӗҫлет.
Пуканесене чӗртекен артистсен ӗҫӗ ҫӑмӑл мар. Вӗсем пурте аслӑ пӗлӳ илнӗ. Репертуар пуян: чӑвашла та, вырӑсла та юмахсем пулаҫҫӗ. Куравра вара юратнӑ пуканесене курма пулать. Кунта — Емеля, Русалка, Алладин…
Ҫапла шухӑшлаҫҫӗ Елчӗк районӗнчи Аслӑ Таяпари вулавӑшра. Чӑваш Республикин Культура, национальноҫсен ӗҫӗсен тата архив ӗҫӗн министерстви пуҫарса янипе Наци вулавӑшӗ республика шайӗнче «Чӑваш литературин ылтӑн ҫӳпҫи: вуламалли 100 кӗнеке» проект пурнӑҫланине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Аса илтеретпӗр, «Чӑваш литературин ылтӑн ҫӳпҫи: вуламалли 100 кӗнеке» электрон коллекци йӗркелерӗҫ. Ӑна Наци вулавӑшӗн сайтӗнче вырнаҫтарнӑ.
Ӗнер Аслӑ Таяпа ял вулавӑшӗнче чӑваш литературин ылтӑн ҫӳпҫине кӗнӗ кӗнекисемпе паллашнӑ. Вӗсен шутӗнче Г. Орлов ҫырнӑ «Вутри юрату», Н. Мранькан «Ӗмӗр сакки сарлака», А. Емельяновӑн «Хура кӑрӑҫ», Е.Лисинан «Ҫӑкӑр чӗлли» кӗнекисем пулнӑ.
Чӑваш литературин чи лайӑх хайлавӗсемпе халӗ тӗнче тетелӗ урлӑ килтен ниҫта тухмасӑрах паллашма пулать.
Сӑнсем (4)
Ҫак кунсенче Наци вулавӑшӗнче Тӗп ваттисен канашӗн ларӑвӗ иртнӗ. Тимӗр Акташ журналист каласа панӑ тӑрӑх унта тӗрлӗ ыйтусем ҫӗкленӗ.
Чи малтанах шурсухалсем ҫитес ҫулхи плана мӗн кӗртмеллине сӳтсе явнӑ. Кӑҫал «Кӗр сӑри» лайӑх иртнине шута илсе чӑвашсен уявӗсене малалла та аталантарма шутларӗҫ.
Тӗп ваттисен канашне ҫырусемпе сӗнӳсем килсе тӑраҫҫӗ. Ларура вӗсене пӑхса тухнӑ. Тӗслӗхрен, Муркаш районӗнче ҫуралнӑ Тӑван Ҫӗршывӑн Аслӑ вӑрҫин паттӑрӗ ятне тивӗҫнӗ Алексеевсен пӗртӑванӗсене мӗнле те пулин асӑмра хӑварасси пирки. Ҫыру авторӗ Г. Михайлов вӗсен ячӗпе пӗр-пӗр шкула ят пама е Шупашкарта палӑк лартма сӗннӗ. Ку ыйтупа патшалӑх влаҫӗ патне тухма шутларӗҫ.
Тепӗр ҫыру якутсенчен килнӗ — икӗ халӑх хушшинчи ҫыхӑнӑва аталантарма сӗннӗ. Ваттисен канашӗ автора хурав панӑ пулин те ҫак ыйтупа Культура министерствипе калаҫма йышӑнчӗҫ. Ваттисен канашӗ ячӗпе килнӗ ытти ҫырусем те пулнӑ пулине те вӗсене тепӗр лурура пӑхса тухма шутларӗҫ.
Ларура Чӑваш Республикин Элтеперӗ ҫумӗнче тепӗр ваттисен канашне туса хунине те сӳтсе явнӑ. Аса илтеретпӗр, ҫӗнӗ пӗрлешӗве юпа уйӑхӗн 19-мӗшӗнче йӗркелерӗҫ.
Нумайӑшӗ халӗ кӗнеке кӑларма тытӑнчӗҫ. Министр пулнисем те алла калем тытма ӳркенмеҫҫӗ. Акӑ, республикӑн Ял хуҫалӑх министерствин лавне туртса пынӑ Петр Ивантаев та кӗнеке кӑларнӑ. «Возвращение к истокам» ят панӑ хӑйӗн ӗҫне министр та, КПСС райкомӗн пӗрремӗш секретарӗ те пулнӑ, профсоюзсен обкомне те ертсе пынӑ, халӗ Чӑваш наци конгресӗн президенчӗн ҫумӗ, Агропромышленнӑҫ ветеранӗсен союзӗн ертӳҫи шутланакан хастар.
Алла ручка тытма Петр Ивантаева хӑйӗн тӑван Хӗрлӗ Чутай райончи Cypӑм ялӗ пӗчӗкленсех пыни, унӑн пуян историйӗ ҫинчен ниҫтах та ҫырманни хистенӗ. Кун пирки вӑл ӗнер Чӑваш наци вулавӑшӗнче иртнӗ хӑтлавра каланӑ. Ӗҫе автор пилӗк ҫул каялла пуҫӑннӑ. ЧНК Президенчӗ Николай Угаслов Петр Ивантаева кӗнеке калӑпланӑшӑн тав тунӑ, малашне те хастар пулма суннӑ.
Чӳк уйӑхӗн 3-мӗшӗнче Чӑваш патшалӑх ӳнер музейӗ «Ӳнер каҫӗ» ирттерет. Кӑҫал ӑна «Ӳнер пӗрлештерет!» сӑмахсемпе ирттерӗҫ.
Мероприятие ӳнерҫӗсем те, фотографсем те, мусӑкҫӑсем те, поэтсем те, сыввисем те, сусӑрсем те, ватӑсемпе ҫамрӑксем те хутшӑнаҫҫӗ. Пӗр сӑмахпа, кам ӳнере юратать — ҫавӑ пухӑнать.
Акцие хутшӑнакансем «Классика» капеллӑн артисчӗсемпе пӗрле фотосесси ирттерме, Виктор Рязанцевпа тӗл пулма, унӑн живопиҫ, графика куравӗпе паллашма пултараҫҫӗ. Кӑмӑл пур тӑк — йывӑҫран касма та вӗрентӗҫ. Валентина Маслова арт-терапи ирттерӗ.
Ачасене те кичем пулмӗ. Вӗсем валли «Ача-пӑча лапамӗ» ӗҫлӗ. «Ӳнер каҫӗ» Шупашкарти академи капелли концерт лартӗ, Валентина Иванова модельер мода театрӗ кӑтартӗ.
Акцие ЧР Наци вулавӑшӗ те хутшӑнӗ. Вӑл «Кино пӑхатпӑр — кӗнеке вулатпӑр» киносейшн хатӗрленӗ. Унта килекенсем хамӑр ҫӗршывра хатӗрленӗ фильмсене курма пултарӗҫ.
«Ӳнер каҫӗ» Сентӗрвӑрри районӗнчи Шуршӑл ялӗнчи А.Г.Николаев космонавтӑн асӑну комплексӗнче те иртӗ. Унта космоспа ҫыхӑннӑ журналсем вулӗҫ, лекцисем, викторинӑсем ирттерӗҫ. Акци ҫӑлтӑрсене телескоппа пӑхнипе вӗҫленӗ.
+1.3 °C